Finlandia
W dniach 17–23 kwietnia 2016 roku nauczycielki Katarzyna Bojke i Anna Joachimiak wzięły udział w tygodniowym seminarium „Structured Study Visit to Schools & Training Seminar” w Finlandii. w kursie wzięło udział prawie 100 nauczycieli z 13 krajów: Turcja, Niemcy, Francja, Grecja, Austria, Hiszpania, Rumunia, Słowacja, Portugalia, Włochy, Węgry, Belgia i Polska. Nauczyciele zostali podzieleni na 4 grupy ze względu na szkoły, w których pracują. w programie szkolenia przewidziano wizyty w trzech szkołach średnich w Espoo i Valkeakoski, a także seminaria i wykłady na Uniwersytecie Helsińskim oraz Centrum Kształcenia Ustawicznego w Valkeakoski. Praca w terenie stworzyła możliwość poznania kultury, historii i geografii Finlandii, a także stylu życia i obyczajów fińskiego społeczeństwa. Kurs był tez okazją do podzielenia się dobrymi praktykami z nauczycielami z różnych krajów europejskich. Zadaniem uczestników było tworzenie portfolio z materiałami dydaktycznymi, przydatnymi w codziennej pracy. Zwieńczeniem szkolenia były prezentacje przygotowane przez uczestników.
Wykłady na Uniwersytecie Helsińskim przeprowadzili; profesor dydaktyki fizyki Ismo T.Koponen i dr Kalle Juuti – wykładowca wydziału kształcenia nauczycieli. Pierwszy wykład dotyczył podstawowych informacji na temat systemu edukacji w Finlandii. Cele kształcenia i kryteria oceny określa ogólnokrajowy program nauczania. w oparciu o tak opracowane ramy, szkoły i władze lokalne przygotowują następnie własne regulacje dotyczące programów nauczania, które uwzględniają specyfikę lokalną. Nauczyciele mają swobodę wyboru metod kształcenia oraz materiałów dydaktycznych, mają wpływ na tworzenie programów. Ewaluacja jest przeprowadzana na poziomie szkoły, nie ma ewaluacji zewnętrznej. Nie ma również egzaminów zewnętrznych, dopiero szkoła średnia kończy się ogólnokrajowym egzaminem maturalnym. Drugi wykład był prezentacją systemu kształcenia nauczycieli w Finlandii. Dr Kalle Juuti podkreślał, ze zawód nauczyciela cieszy się prestiżem i zaufaniem społeczeństwa, ale dość trudno go zdobyć. Nauczyciele kształcenia zintegrowanego posiadają tytuł magistra pedagogiki, a nauczyciele przedmiotu są absolwentami studiów magisterskich zgodnymi z przedmiotami, których uczą, oraz studiów pedagogicznych. Podczas kształcenia przyszłych pedagogów duży nacisk kładzie się na zrównoważenie kompetencji osobowościowych i merytorycznych. Egzamin wstępny na takie studia składa się z egzaminu pisemnego, testu zdolności oraz z rozmów kwalifikacyjnych. Na niektórych uniwersytetach egzamin wstępny obejmuje także sprawdzenie w przykładowej sytuacji umiejętności pracy z grupą, a także nieobowiązkową prezentację umiejętności pedagogicznych.
Szkolenie zawierało też dwie prezentacje przygotowane przez Lenitę Nivalainen i Päivi Virén – nauczycielki ze szkoły Jakomäen Peruskoulu w Helsinkach – na temat programu walki z przemocą w szkole oraz pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Wizyty w trzech szkołach średnich były okazją do skonfrontowania teorii z praktyką. Mattildens Gymnasium znajduje się w Espoo, które jest drugim największym miastem w Finlandii. W tej szkole (podstawowa i gimnazjum) językiem oficjalnym jest szwedzki. Szkoła oferuje program IB (matura międzynarodowa). Wizyta rozpoczęła się od spotkania z dyrektorką szkoły Saana Ruotsala, która przedstawiła ogólną charakterystykę szkoły. Wizytujący szkołę obserwowali następujące lekcje: chemii, języka angielskiego, matematyki, biologii, teorii wiedzy, religii.
Program nauczania jest opracowany na 3-letni okres kształcenia, ale uczniowie mogą ukończyć ten cykl w ciągu 2–4 lat. Zajęcia są organizowane w formie niezwiązanej z podziałem na lata nauki. Każdy przedmiot ocenia się po zakończeniu zajęć przez ucznia, a świadectwo ukończenia szkoły uczeń otrzymuje po zaliczeniu wymaganej liczby przedmiotów. 75 kursów do wyboru przez 3 lata (⅔ obowiązkowe i ⅓ nieobowiązkowe). Rok szkolny składa się z 5 okresów, z czego każdy obejmuje 8 tygodni. Jeden tydzień w roku szkolnym jest przeznaczony na wycieczki. Uczniowie sami wybierają przedmioty i układają plan, który zmienia się co 8 tygodni. Duży wpływ na decyzje podejmowane w szkole ma samorząd uczniowski, który uczestniczy w regularnych spotkaniach z dyrekcją.
Kolejnym punktem programu była wizyta w Valkeakosken Tietotien lukio mieszczącym się w bardzo nowoczesnym budynku wybudowanym w 2009 roku. Na terenie kampusu, oprócz liceum, znajduje się jeszcze szkoła zawodowa i uniwersytet. Dyrektor szkoły Jaana Leppä przedstawiła nam główne idee szkoły: zaangażowanie, pasja, współpraca, nauka w grupie. Efektem realizacji takich założeń byli świetnie przygotowani, swobodnie zachowujący się uczniowie, którzy oprowadzali po szkole pokazując sale lekcyjne, siłownię, salę gimnastyczną, stołówkę i bibliotekę.
Ostatnią wizytowaną szkołą było Olarin koulu ja lukio w Espoo. Dyrektor szkoły, Kaisa Tikka, przedstawiła prezentację na temat egzaminu maturalnego oraz szkolnego budżetu. Odbyło się także spotkanie z nauczycielem matematyki i informatyki – Ritą Jarvinen, która jest jednocześnie odpowiedzialna za organizację doskonalenia zawodowego nauczycieli w Espoo. Olarin koulu ja lukio jest to zespół szkół: gimnazjum i liceum. Szkoła liczy 280 gimnazjalistów i 365 licealistów. Główny nacisk w tej szkole kładzie się na nauczanie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Jest to jedna z najlepszych szkół w Finlandii. O przyjęciu do szkoły decydują oceny na świadectwie i egzamin wstępny. Klasy liczą 8–22 osób w gimnazjum, a w liceum 10–36 (średnio 25). W szkole realizuje się interdyscyplinarne projekty w terenie. Szkoła współpracuje z uczelniami i lokalnymi przedsiębiorstwami, np. z Nokią czy Rovio (producent gier komputerowych, np. Angry Birds). Przez trzy lata jedna klasa współpracuje z wybrana firmą. Warty podkreślenia jest fakt, że uczniowie mają wpływ na tę współpracę, uczestniczą w spotkaniach i podejmowaniu decyzji. W szkole wykorzystuje się nowe technologie, dlatego uczniowie otrzymują dofinansowanie do iPadów, a po trzech latach mogą je wykupić dla siebie ze zniżką. Nauczyciele są wyposażeni w tablety, co nie oznacza, że wszyscy równie entuzjastycznie podchodzą do nowych technologii, niektórzy preferują tradycyjne metody. Pracują w zespołach, często w kilku jednocześnie, czego przykładem jest zespół opracowujący programy nauczania czy zespół zajmujący się atmosferą w szkole i kulturą. Są bardzo dobrze przygotowani, wielu z nich jest autorami podręczników i innych materiałów dydaktycznych. Nauczyciele spotykają się codziennie na lunchu, gdzie omawiane są bieżące problemy.
W centrum kształcenia dla dorosłych w Valkeakoski odbyło się spotkanie z Johanną Jokinen (nauczyciel zajmujący się planowanie i organizacja kursów dla dorosłych) i Jormą Riikonen (dyrektor odpowiedzialny za edukację podstawową i przedszkola w rejonie). Johanna Jokinen przekazała podstawowe informacje na temat Valkeakoski oraz centrum kształcenia dla dorosłych. Jorma Riikonen wskazał kilka czynników wpływających na wysoki poziom fińskiej edukacji:
- wysoki poziom nauczania na poziomie wczesnoszkolnym,
- wysokie kompetencje (wszyscy nauczyciele mają tytuł mgr, wielu doktorat – nawet w podstawówkach),
- prestiż zawodu nauczyciela (obok zawodu lekarza i prawnika) jest jednym z najbardziej pożądanych zawodów wśród młodych Finów szukających możliwości zatrudnienia,
- konieczność odbycia praktyki w szkole jako ważny element kształcenia,
- wysoki status nauczyciela w społeczeństwie – nauczyciele cieszą szacunkiem i zaufaniem,
- niezależność, duża autonomia pracy kadry pedagogicznej,
- przemyślany, dający efekty system sprawdzania wiedzy (brak systemu egzaminów zewnętrznych aż do matury, brak rygorystycznej kontroli pracy nauczycieli, brak testów standaryzowanych),
- brak rywalizacji między szkołami oraz rankingów szkół (jedynie rankingi przygotowywane przez media na podstawie wyników matury),
- współpraca między nauczycielami, cotygodniowe spotkania w zespołach,
- dialog między rządem a związkami zawodowymi,
- wsparcie indywidualnie dla każdego ucznia,
- równe szanse dla wszystkich bez względu na położenie i wielkość szkoły,
- rozpoczynanie nauki w wieku 7 lat,
- dostosowany do rozwoju młodego człowieka plan lekcji (w najmłodszych klasach szkoły podstawowej od 8:00 do 12:00),
- wysoki poziom czytelnictwa w społeczeństwie (napisy w telewizji uczą szybkiego czytania, duża popularność miejskich bibliotek, spory odsetek osób prenumerujących gazety i czasopisma).